– Update: 21 november 2023 –

Als ontwerper heb ik veel boeken ontworpen, zowel omslagen als binnenwerk. Om de typografie van een boek – bijvoorbeeld een roman – echt goed te krijgen, zijn er  allerlei eisen, richtlijnen en typografische details voor het ontwerp. Maar op een ereader werkt dat vaak niet. Wat vind een grafisch ontwerper dan van een ereader? Toch liever papier? Hierbij mijn ereader test, met destijds de winnaar Kobo H20. Nu zijn dat de Kobo Libra 2, de Kobo Nia en de Kobo Elipsa.

Bij veel ereader tests komt een Kobo er als beste uit. De Kobo H20 is inmiddels alweer vervangen door de grotere en betere Kobo Elipsa (€385) met stylus-pen voor notities en de goedkope Kobo Nia van €109. En daartussen nog de waterdichte 7 inch Kobo Libra 2 (€199). De meeste uitdagingen voor ereaders zijn inmiddels allemaal opgelost:

• Resolutie: de moderne ereaders, zoals de Kobo’s uit deze test, zijn allemaal HD, oftewel meer dan 250 dpi. Dat ziet er goed scherp uit, alhoewel niet zo scherp als papier. Beeldmateriaal  in drukwerk (fotoraster) is inderdaad 250 a 300 dpi, maar zwarte letters zijn in drukwerk (lijn) veel scherper tot wel 2400 dpi.
• Verlichting: de nieuwe Kobo’s hebben uitstekende achtergrondverlichting. Je hebt geen lampje meer nodig om in het donker te lezen. Veel beter dan een papieren boek. De verlichting zorgt er ook voor dat het groen-grijze scherm weer wit wordt (of warm-wit), dat is mooi en leest fijn. Er zijn veel ereaders zonder achtergrondverlichting. Die zou ik dus niet nemen.
• Lezen in zonlicht: hierin is een ereader veel beter dan een iPad of tablet of laptop. Het leest dan bijna net zo goed als papier.
• Stroomverbruik: oneindig veel beter dan een iPad of tablet. Ik heb in 10-20% van de batterij een heel boek gelezen. Met vaak de schermverlichting aan!
• Zwart-wit: er zit geen kleur op e-ink schermen, alleen grijstinten. Voor tekst is dat wel okee.
• Connectiviteit: Op deze Kobo H2O zit ook wifi, je kan er een beetje mee internetten, in zwart-wit dan. Wat mij betreft is dat niet nodig, een USB ingang is ook goed, zodat je via een USB-stick of computer er boeken op kan zetten. Dropbox-integratie mis ik wel (dat zit wel op de nieuwe Kobo Elipsa).
• Waterdicht: deze Kobo H2O (en de Libra) is waterdicht. Heel prettig, buiten op het strand en zo. Het gaat niet alleen over water: ook over zandkorrels en stof.
• Gewicht en formaat: Vergeleken met een boek of iPad is dit veel lichter, compacter, en houdt het makkelijker vast. Er kunnen honderden boeken op.
  De meeste ereaders zijn helaas nogal klein: vaak maar 6 inch. De Kobo H2O en de Libra zijn ietsje groter: 7 inch. Nog steeds erg klein. Waar blijven de 8 a 9 inch readers? Update: nu pas, met de grotere en betere Kobo Elipsa (385,-). Vijf jaar later. Dat is eindelijk vergelijkbaar met een boek. Want om een papieren bladzijde zit geen rand, om een ereader wel, en die moet daarom een stuk groter zijn dan een gemiddeld boek, om hetzelfde netto beeldformaat te krijgen (tenzij de rand om de reader wit en vlak aflopend zou zijn, wat helaas nooit zo is).

De Kobo Libra 2 is er nu ook in wit: veel beter! Maar nog wel met een rand tussen beeldscherm en behuizing (tip aan KOBO: maximaal afschuinen, die rand!):

Een handige standaard zou erg welkom zijn. Gelukkig kun je die simpel en gratis zelf maken van een stukje karton, zie mijn blog daarover.

Een hoesje eromheen is belangrijk, want ereaders zijn erg fragiel en dat scherm gaat snel kapot.

Tip voor Muzikanten: ereader als bladmuziek

Een ereader is helaas klein, maar voor muzikanten verder  ideaal. Want hij is goed leesbaar in alle lichtomstandigheden, geen leeslamp nodig, superzuinig met batterij, bladeren gaat beter, makkelijker en is geheel geluidloos. Verder lichtgewicht en compact, en er past ongelofelijk veel bladmuziek op. Maar je moet dus wel de grootste nemen: de 10 inch Kobo Elipsa (400,-). op zijn minst. Nu in 2023 is er eindelijk ook een echt grote, goed voor bladmuziek: deze GVIDO.

Is er dan nog iets dat tegenvalt, in deze Ereader test?

Nou, die Kobo bladerde wel traag. Valt mee te leven als je je aanwent om net even wat eerder te bladeren. Een Kindle bladert sneller, maar die is gesloten (daar kun je geen andere boeken op zetten), dus daar heb je sowieso niks aan. De nieuwe Kobo’s bladeren wel veel sneller.
(TIP: of neem een tablet)

De prijs misschien, want ik dacht voor €100 wel klaar te zijn. Maar het werd 180. Voor een ding dat niet eens woorden kan afbreken!! (zie verderop). Die nieuwe grote is al bijna 400 euro. Maar er zijn nu dus ook goedkope zoals de Kobo Nia van €109.
(TIP: of neem een tablet)

De rand om het scherm is niet alleen te breed, maar ook te dik. Het werpt dan een schaduw op het scherm, waardoor de marges rondom groter moeten. Dat is storend en zonde. Het scherm is toch al zo klein! Dit is nog steeds niet opgelost, ook niet op de nieuwe.
(TIP: of neem een tablet)

Er zit geen nachtmodus / dark mode op, zwart met witte letters. Jammer, en suf, want daar is iedereen al aan gewend, en het is supersimpel om in te bouwen.
(TIP: of neem een tablet)

Hij is fragiel. Het scherm gaat snel kapot bij het minste of geringste.

De screen saver. Belachelijk! Een ereader blijft eeuwig op hetzelfde scherm staan, zonder energieverbruik. Dus dan graag de huidige pagina als screensaver! Zowel bij stand-by als bij UIT. Een inkoppertje, zou je zeggen. Maar nee hoor: je kan NIET de huidige pagina als screen saver kiezen. Lelijk. Slecht. Oliedom.

Ja, en dan die DRM-ellende: een Apple iBook kan je niet openen op een Kobo. Daar zit namelijk DRM op. En je kan niet inloggen op je iBooks-account in Kobo. Koop dus nooit je boeken in iBooks, want die kun je niet op je ereader lezen. Hoe gek kun je worden? Boekie kopen, en dan lezen? Neuh, dát kan niet!

Het drama van mijn eerste gekochte ebook – in de begintijd van Bol – staat nog vers in mijn geheugen – want die was niet te openen op de iPad. Je kan ook al geen Kindle kopen, want daar kan je uitsluitend Amazon-boeken op zetten, verder niks. Op een Kobo kan je in ieder geval allerlei formaten ebooks zetten, en pdf’s, en bladmuziek. Maar je kan er dus GEEN iBooks van Apple op zetten.

Het toetsenbord heeft een lelijke rare indeling. Waarom niet gewoon een standaard indeling? Dit is echt waardeloos slecht.

De keuze uit lettertypes is te beperkt: alleen de Georgia vind ik goed. Ik mis hier iets bijzonders, bijvoorbeeld de Dolly (de mooiste letter ter wereld) of de Bookerly van Amazon.

Het snoer is een Micro USB Data kabel. Zo’n kabel is er ook zonder “Data”, waarmee je alleen kan opladen. Niet elk snoertje zal het dus doen…

Een PDF werkt ook op de Kobo. Leuk, maar het scherm is daar veel te klein voor, je kan het niet kantelen, en zoomen gaat lastig. Dus een PDF is niet te doen. Magazines en kranten ook niet. Daar heb je een tablet voor nodig.

En dan de typografie: er zijn veel grafische wetten waar een ereader nog steeds niet aan kan voldoen. Afbreking staat om te beginnen uit! En kan ook niet eens aan! Dit is een kanjergrote misser, een show-stopper, welke gek heeft dit bedacht? Zeker in combinatie met uitgevulde kolommen die je niet eens uit kan zetten (afhankelijk van de code van het boek). Voor Kobo simpel op te lossen, want ebooks zijn standaard HTML/CSS en dat kan je altijd zelf overrulen met je eigen opmaakcode.

Doe het dan zelf!

Inderdaad! Dus modificeer ik elk boek zelf, via die CSS-code: ik maak het linkslijnend, niet uitgevuld, andere marges en lettertypes, widows/orphans uit. Ik gebruik daar het gratis programma Sigil voor, zie hieronder. Maar dit is voor “gewone stervelingen ;)” natuurlijk niet te doen. Dus Kobo, als je meeluistert: Zorg dat de gebruiker de vormgeving van het boek zelf kan aanpassen. En voeg afbreking toe! In meerdere talen! Plus afbreekopties! En maak de rand rondom het scherm plat! Of afgeschuind! En wit natuurlijk! Pagina’s zijn toch ook wit! En er is niet eens Dark Mode!! Dus dan moet de achtergrond sowieso wit, EN NIET ZWART!!

EN HOEZO NIET GEWOON DE HUIDIGE BLADZIJDE ALS SCREENSAVER!!!!

;) – sorry, ik liet me even gaan…

Maar My God zeg, het is ook weer geen Rocket Science…

Pas de vormgeving van epubs zelf aan met Sigil

Sigil is gratis. Open het boek in Sigil, zoek in de HTML welke stijl gebruikt wordt, en pas in de CSS die stijl aan. In een minuut ben je klaar (als je een beetje HTML en CSS kan).

De paginacijfers onderin nemen wel erg veel ruimte in, zonde van de screen real estate. Je kan dat ook niet uitzetten, behalve als je onderstaande hacks uitvoert, dan heb je Leesinstellingen > kop- en voettekst. Die mogelijkheid zou ik graag altijd willen hebben, en met wat meer opties. Bijvoorbeeld minder marge rondom de paginacijfers, of een voortgangsbalkje in plaats van cijfers. Op een ereader mis je de dikte waarmee je voelt hoever je in het boek bent. Een balkje onderaan, zoals in iBooks, neemt weinig ruimte in en lost dat aardig op.

p { widows: 1 !important; orphans: 1 !important; }

Wat vinden jullie? Laat maar weten in de comments!

Nog een paar geinige details

• Met lang-klik op een woord krijg je een woordenboek. Heerlijk, vooral bij anderstalige teksten zoals Engels. Meerdere talen kun je gewoon aanzetten. Er zit zelfs een vertaalfunctie bij.
• Je kan met lang-klik ook notities toevoegen.
• Als je verticaal schuift over de linkerkant van het scherm regel je de verlichting. Alhoewel er soms een rare vertraging inzit, dus niet echt snappy.
• De dikte van de letters kun je heel precies instellen. Bij grotere letters is het bijvoorbeeld mooier om ze wat dikker te maken, kleine letters zijn juist mager lekkerder leesbaar. Dit is vergelijkbaar met de afstelling van de drukpers, vroeger, met meer of minder inkt. Prachtig functioneel detail.
• Tap rechtsboven om een ezelsoor te maken (oftewel een bookmark).
• Kort tappen in het midden geeft het menu. Vegen om te bladeren kan, en tappen om te bladeren kan ook.

Tjeezus, maar géén afbreking… in een léésboek…

Hoe gek kun je worden…

En het scherm is fragiel: bij mij al lang kapot, na twee jaar al…

Ik zou daarom nu gewoon een goedkoop tablet doen zoals deze van 150,-. Daar kan je tenminste ook de krant op lezen. En films en tv op kijken. En muziek op luisteren. En mee internetten. En mee mailen. En mee beeldbellen. En foto’s mee maken of bekijken. En als je per se mat wil, plak je daar zo’n matte film op.

Het maken van epubs

Niet alleen in ereaders zelf zitten nog veel onvolkomenheden: ook het maken van een epub zou beter kunnen, zie mijn handleiding epub maken.

UPDATES / HACKS

Ik zal gaan proberen om afbreking op te lossen via dit soort handelingen:
http://www.mobileread.mobi/forums/showthread.php?t=203310
https://bugs.launchpad.net/calibre-kobo-driver/+bug/1204907
http://www.mobileread.mobi/forums/showthread.php?t=82265&page=23

Vooraf even een andere manier

Je kan ook het volgende doen, in plaats van die Patches, dat is makkelijker:
Op de Mac: Toon systeembestanden door in de Terminal dit in te plakken:

defaults write com.apple.finder AppleShowAllFiles -boolean true ; 
killall Finder

Later kan je dit weer uitzetten met

defaults write com.apple.finder AppleShowAllFiles -boolean false ; 
killall Finder

Als je de Kobo aan je Mac hangt zie je nu de verborgen bestanden. Met Texteditor kun je het bestand .Kobo > Kobo > eReader.conf  openen en bewerken. Voeg onderstaand toe; dat haalt de kop- en voettekst weg. Want wie wil er in Godsnaam op elke pagina weten welk boek hij aan het lezen is?

[FeatureSettings]
FullScreenReading=true

En voeg onderstaand toe aan de [Reading] section, dan update het scherm pas na 90x bladeren, dat is sneller, mooier en spaart stroom:

numPartialUpdatePageTurns=90

Updates, Patches en Hacks

Je kan allerlei Patches toevoegen, een beetje vergelijkbaar met jailbreaken. Nogal complex en het staat nergens goed beschreven. Die patches voegen wel handige dingen toe. Zo kan je de paginacijfers veranderen of weghalen, de weduwen-en-wezen (orphans and widows) en marges beter afstellen, de typografie van de uitgever overrulen, en mogelijk ook de afbreking aanzetten. Dat laatste is alleen nog niet gelukt bij mij. Ook een mailtje naar Kobo zelf heeft niets opgeleverd.

Patch-instructies vond ik hier:
http://www.mobileread.com/forums/showthread.php?t=259758
Vertaald in het Nederlands, voor een Mac:

1. Verbind je Kobo (met firmware 3.15.0) aan je computer.
2. Download patch_kobo_3150.zip
3. Download Kobo firmware 3.15.0 voor jouw device en zet de zip in de 3.15.0_source/ subdirectory van de patch
4. Lees alle *.patch files in the 3.15.0_source/ subdirectory. Wijzig naar wens,  zoals (patch_enable=`yes`) of (patch_enable=`no`).
5. Toon systeembestanden via de Terminal:
   http://www.idownloadblog.com/2014/08/04/how-to-show-hidden-files-folders-finder-mac/
6. Plak dit in de Terminal:
   (Verander Downloads evt als het bestand ergens anders staat):

   cd Downloads/patch_kobo_3150/

   En dan:

   ./3.15.0.sh

7. Als er geen errors zijn is je KoboRoot.tgz is nu aangepast. Kopieer die dan terug naar de .kobo directory op je ereader.
8. Koppel je ereader los. Die begint dan te updaten en start opnieuw op.