– Update: 25 maart 2024 –
WAARSCHUWING: hoog NERD-gehalte! – Ik dook in allerlei software om het typische vinyl-geluid terug te krijgen, bij allerlei muziek die nu niet zo goed klinkt als vroeger. Met behulp van plugins. Ik wilde voor eens en altijd het geheim van die specifieke vinyl-sound doorgronden.
Soms hoor je een track waarvan je denkt: “Hallo, dat klonk vroeger toch veel beter?” En inderdaad, op YouTube staan er dan veel betere vinyl-versies. Zie dit artikel met een hoop verbluffende voorbeelden, zoals:
- Take Five van Dave Brubeck
- Private Dancer van Tina Turner
- Fantasy van Earth Wind & Fire
- Et cetera. Het gaat maar door. Vergelijk die maar eens met CD of Spotify…
Vinyl is in die gevallen echt veel mooier. Maar niet altijd, want vinyl heeft ook veel nadelen: ruis, stof, tikken, rafelrandjes, superslechte s-en, slijtage, slechte persingen. En je hebt heel duur spul nodig om het echt goed af te spelen.
Maar hoe kan het op YouTube (dat is gewoon MP3) zo goed werken? Wat is hier precies aan de hand?
Ik ging dus op zoek naar de exacte verschillen. Eigenlijk zocht ik Vinyl Modeling – net zoals Gitaarversterker-Modeling. Daarmee kan je jouw gitaar virtueel via elke versterker laten horen, met digitale modeling-plugins. Dat werkt verbluffend goed.
Ik had ook al eens de eerste tien platen van Prince geremasterd en ben daarvoor toen in alle mogelijkheden van remastering gedoken. De resultaten klonken enorm veel beter dan die dun klinkende CD’s. Als bron nam ik toen vinyl. Analoge master-tapes worden na jaren steeds slechter (en die heb ik ook niet ;) dus vinyl is dan het beste origineel.
Bijvoorbeeld bij alle oude ZZ Top en sommige Zappa-platen: de drums waren al helemaal vergaan, op de originele mastertapes, en die hebben ze toen maar opnieuw ingespeeld, bij de CD-versies. Maar dat klinkt TOTAAL anders. Dan kan je beter originele vinyl zoeken.
Een paar voorbeelden van die geslaagde Prince remasters, met vinyl als bron, met alleen maar wat EQ, compressie en limiting:
Alphabet Street – CD
Alphabet Street – Remaster by AJ
Paisley Park – CD vs Vinyl Remastered by AJ
Raspberry Beret – CD vs Vinyl Remastered by AJ
Girls & Boys – CD vs Vinyl Remastered by AJ
When Doves Cry – CD vs Vinyl Remastered by AJ
Zo ging er bij die officiële CD’s vaak iets mis, bij veel muziek uit de jaren zestig, zeventig en tachtig. Hier meer voorbeelden waar vinyl veel beter klinkt dan CD.
En 24 bit dan?
Doe deze test maar eens: de verschillen zijn extreem klein tussen goede MP3 en 24 bit – mits de masters maar goed zijn. Een slechte master maakt een VEEL groter verschil.
Bij moderne muziek is het probleem andersom: die heeft teveel loudness: lelijk opgepompte dynamics. Dat krijg je nooit meer goed, ook niet met 24 bit remasters.
Wat maakte vinyl zo goed?
Hoe kan je een CD of MP3 als vinyl laten klinken? Wat is het verschil dan precies? Wat maakte de vinyl-sound zo specifiek? En lukt dat met plugins?
Vinyl heeft meer harmonische boventonen, ongeveer zoals buizen. Dat komt mede door de RIAA-voorversterker: vinyl kan niet veel bas bevatten, want dat schiet de naald uit de groef. Daarom maakten ze de bas veel zachter, en de hoge tonen veel harder. En bij het afspelen dan precies andersom, met een speciale voorversterker. Dat was die Phono-ingang op de versterker: die had die omgekeerde RIAA-curve, met extra versterking van de bas.
Die RIAA-curve voegde (onbedoeld) ook veel harmonische boventonen toe, die bij afspelen intact bleven. Dat maakte het geluid heel ruimtelijk, heel warm en tegelijk helder – heel “mooi” zeg maar. Je ervaart het als luider, je kan het beter verstaan, je hoort de kleinste details en je hoeft het niet eens hard te zetten. Maar het maakte ook alle S-en zo lelijk. In die RIAA voorversterker zat niet alleen maar pure EQ, maar dus ook versterking, met onbedoeld wat compressie, limiting en harmonische toevoegingen. Ongeveer zoals ze bij de radio ook altijd doen – maar daar doen ze het opzettelijk, en veel extremer.
Vinyl heeft ook veel minder last van de huidige loudness war. Vergelijk het op deze site maar: de vinyl-versie staat in het groen, de CD in het rood. Wedden?
Dus ik ging op zoek naar beste Vinyl Plugins die dat karakter exact kunnen nabootsen. Moet toch te vinden zijn, zou je zeggen. Maar ik vond dan alleen dingen om gekraak en getik toe te voegen. De hele Audio Wereld is blijkbaar vergeven van de Millennial Muzikanten die Ouderwets Vinyl-Gekraak willen. Vinden ze Vintage…
En Compressie / Limiting hoef ik ook al niet. Dat soort Dynamics kan je overal vinden (zie verderop) en dat is precies de Loudness War waar de huidige muziek juist aan ten onder gaat.
Maar ik vond ik uiteindelijk toch nog wel geschikte plugins:
AU en VST Plugins voor Harmonic overtones: PeakBuster en HarmoniEQ
Plugins (VST is universeel en AU is voor Mac) kunnen geluid op allerlei manieren aanpassen. Voor mastering heb je vooral limiters, compressors en equalizers nodig. Elke plugin klinkt weer anders, en de settings zijn eindeloos. Zie het artikel over mastering.
Maar het ging mij nu om het specifieke vinyl-karakter, niet om dynamics.
Na veel zoeken vond ik een aantal plugins die voor mij met de juiste settings inderdaad in de buurt van het vinyl-geluid komen: PeakBuster voor een klein beetje subtiele compressie en HarmoniEQ voor die harmonische boventonen. Je kan ze gratis proberen. Er komen dan telkens kleine hikjes in het geluid, dus als je ze echt wil moet je ze kopen, voor iets van 60 dollar per stuk.
Als je ze download (voor Mac) krijg je superonduidelijke ouderwetse mapjes: de plugin moet je zelf nog in de map “Bibliotheek > Audio > Plug-ins” zetten, en de “component” in de map “Components”. Het staat er allemaal heel cryptisch, je raakt totaal in paniek, je wordt compleet ge-time-worped terug naar de eighties, en alleen een echte HACKERMAN weet dat je dan nog moet herstarten:
Vervolgens wil je die plugins ook graag op AL het geluid, dus op je System Output van je Mac. Dat kan voor de Mac met SoundSource, van Rogue Amoebe (o.a. van het geniale AirFoil). Maar die kost ook alweer €50. Nou ja zeg…
Er is gelukkig ook een gratis probeerversie. Op Windows kan het sowieso gratis, zonder software: dan moet je zelf in de diepe krochten van de system settings die VST plugins aan zien te zetten. Vraag anders de HACKERMAN in jezelf om hulp…
Gratis kan ook
Ik vond ook nog deze GRATIS plugin: ReLife, die ook in de richting komt als je er ook wat EQ bij aanzet (er moet wat laag bij ter compensatie: klik in SoundSource op 10-Band EQ). Je moet uit- en inloggen op je Mac, na het installeren. Mijn settings zijn zo:
Boost: limiter / compressor / EQ / enhancer / exciter
In SoundSource zit ook een Boost-knop: een compressor. Zonder enige instellingen, soms mooi, maar vaak ook bot en lelijk. Dan is het Optimaliseer-schuifje in Apple Music beter (of al die toverkastjes, SonicSweet / Maximizers / Ecxiters die er te koop zijn). Die werken soms uitstekend, bij bepaalde oude muziek. Maar niet altijd, en nooit bij moderne muziek – want die lijdt juist al aan overdreven opgepompte dynamics:
Probeer maar: klinkt lekker, voor eventjes. Radiostations gebruiken dit altijd, en niet zo’n beetje ook.
Ik kocht dus die SoundSource voor €50 en zette al die plugins aan. En inderdaad, het gaat dan richting het typische warme, ruimtelijke heldere geluid van vinyl, zonder die overdreven compressie. Heel bijzonder. Heel fijn. Verslavend zelfs. Het werkt bij veel oude muziek die nog niet goed geremasterd is, ook die op Spotify.
Al wordt nooit zo mooi als die waanzinnige vinyl op YouTube, het komt het dus echt een behoorlijk eind in de richting.
Het Boost-knopje in SoundSource is een limiter/compressor, wat radiostations ook altijd gebruiken (en wat je ook als losse toverkastjes kan kopen): klinkt even heel lekker, maar het is niet het origineel en op den duur vermoeiend. En bij alle nieuwe muziek is het zelfs lelijk.
Die PeakBuster en HarmoniEQ zijn wel top… mits goed afgesteld. Wat overigens ook nog een hoop nerdy shit is:
De Tighter Mix vond ik de beste preset als uitgangspunt bij de Peakbuster.
De presets Vintage EQ en Bright Warmness vond ik goede startpunten bij HarmoniEQ, maar dan wel met veel meer bas. En dan alles nog tweaken… nerdy shit, ouwe!
PS
Het is dus vooral bedoeld voor oude muziek die nog niet goed geremasterd is.
Update: gratis Limiter / Compressor
Een Limiter en Compressor kan je ook als plugin aanzetten. Op de Mac heb je een hoop gratis AU-plugins voor Audio, en daar zit ook al een goede Limiter en een Compressor bij. En zo kan je dus eigenlijk dat Boost-knopje zelf naar wens afstellen. Bij mij nu zo (voor oude muziek dan – bij moderne muziek moeten de compressor en de limiter uit):
De AUDynamics is een compressor (bij Details kan je die afstellen):
En de AU-Limiter staat bij mij zo:
Stereotool, btw (gemaakt door een Nederlander) is ook erg leuk om mee te stoeien, het is heel geavanceerde software om je sound mee te pimpen alles is volledig te customizen, (dus je kan ook alle compressie uit laten) maar heeft ook de-clippers en de-lossifiers, die ook daadwerkelijk dynamiek digitaal terug brengen door de clipping terug terekenen.
https://www.thimeo.com/stereo-tool/
Daar zit inderdaad van alles in, maar geen harmonics…
Alle vinyl opnames van de Youtuber Schlipperschlopper zijn fake. Ik heb er een paar aandachtig beluisterd. Hij pakt een digitale versie en mixt/edit zo hier en daar een tikje erin, wat witte ruis en soms laat ie de rumble van een draaitafel aan het begin van z’n opname horen om zo de indruk te wekken dat het om een vinyl opname gaat. Het is jammer maar is niet anders…
Je hoort aan de S’en direct dat dit echte vinyl is. Zelfs op zijn DAT-spelers hoor je dat dat een echte DAT is. En zijn comments zijn ook zeer overtuigend. Hij gebruikt verder wel hele exotische voorversterkers, en in dit artikel probeer ik die eigenlijk te benaderen.
Dat is nou juist 1 van de punten, de S’en zijn (onder andere) veel te schoon. De rumble verdwijnt “magisch” tijdens de tracks, de dynamiek is veel groter dan zelfs het beste vinyl aankan, de hoge tonen lopen veel verder door dan mogelijk is. Het is natuurlijk onmogelijk dat een middle of the road (stok)oude draaitafel (vaak met idler drive) met ditto element zo schoon kan klinken. Het is echt allemaal fake. De comments die hij doorlaat zoekt ie zelf uit… Wat je verder met dit artikel wil bereiken/benaderen heb ik alleen maar bewondering voor hoor.
Het is niet alleen die Schlipperschlopper, ik hoor het ook op andere kanalen (zolang ze het niet met een microfoon opnemen, hahaha!). Ook op mijn eigen pickup hoorde ik het. Zie ook de Prince remasters hier. Het gaat mij erom dat matig klinkende CD’s beter kunnen klinken.
Kun je ook een okkinokki inbouwen?
En ik al die tijd maar denken dat het flauwekul is dat vinyl beter klinkt. Ik schaam me diep en krijg nu nog meer spijt dat ik al mijn vinyl heb verkocht voor weinig. Geweldig interessant artikel! Ik ga er eens dieper induiken.
Dat klopt ook gewoon. Het is flauwekul. Het is puur wishful thinking. Het is een formaat uit vervlogen tijden met een enorme lijst aan compromissen. Dat het leuk is om een plaat te draaien af en toe is zeker zo..
En hoe doe je nu vinyl geluid onder Windows of Android?
Thx voor uitleg over phone ingang… Kon vroeger niemand me goed uitleggen wat dit nu precies deed.
Op Windows kan dit zonder software: dan moet je zelf in de diepe krochten van de system settings die VST plugins aan zien te zetten.
Dat klinkt op zich als te doen, maar ik kan nergens vinden hoe ik VST plugins kan aanzetten in mijn geluidsinstellingen. Mocht iemand ergens een handleiding of tutorial vinden……
https://www.google.com/search?q=use+vst+plugin+system+wide+audio+windows
Top! Ik gebruikte duidelijk niet de juiste zoektermen.
Ik het werkend gekregen. Begin met deze video https://youtu.be/wf0h13GulBE?si=76Iwy546-X9kL3vx en het vervolg daarop. In de vervolgvideo wordt beschreven hoe je een dll moet extracten met shell2vst. Dat is bij de hier genoemde plugins niet nodig. Je kunt de dll’s direct laden en dan werkt het. Genieten man. Nu nog even de beste manier zoeken om de pc met de versterker te verbinden. Als het ff kan draadloos.
Complimenten voor de muziek keuze! Zeer interessant om te lezen en te horen!
Dank je wel voor het delen van je instellingen. Heerlijk om op een doelloze zondagmiddag te nerden met je instellingen.
Er zijn vreselijk slechte mastertapes gemaakt, en maakt het label niet uit. Begrijp niet dat de muzikant of dirigent dit accepteert. Hoor af en toe albums opgenomen in 1956, die absoluut de opname van nu vaak overtreffen. AJ ’n slecht opgenomen master blijft slecht ongeacht de hoeveelheid plugins. Ook op Apple Music (Classic) staan tracks waarvan je niet begrijpt dat ze nog op de server blijven staan. Hoe beter de installatie thuis, des te groter de verschillen tussen 16-bit 44,1 kHz ~ 24-bit 192 kHz van Apple/Qobuz/Tidal liefst met Roon <> MP3 /AAC Ogg Vorbis. Inderdaad de nieuwe LP<>24-bit/192 Khz bijvoorbeeld Tidal Klinkt met ’n extreem dure draaitabel MC element<>DAC bijna identiek. In de studio wordt elk analoog signaal digitaal opgenomen dus er moet echt diep in de buidel worden getast om het vinyl net zo te laten klinken als een DAC. Vergeet niet dat de voeding van een DAC ook wijzigingen aanbrengt in de weergave, heb zelf geen audiofiel geprijsde DAC maar de RME ADI-2 FS DAC klinkt in de standaard verre van acceptabel, maar met ’n lineaire voeding van bijvoorbeeld de sBooster ontstaat er ZONDER vervorming ’n warme buizenversterker. weergave. Let wel de verschillen hoor je nooit met SONOS of iets dergelijks. Elke EQ wijziging veranderd de weergave in 99,9% gaat dit ten koste van de overige weergave. Moet bekennen dat ik de loudness functie van de RME wel gebruik, waardoor er geen verschil is tussen 50-dB of 100-dB de klank blijft gelijk, alleen de geluidsdruk wordt vermeerderd. Nadeel van ALAC het vergt de meeste data om het op te slaan. Maar volgens mij wordt hiermee de akoestiek van de concertzaal het beste weergegeven. Smaken verschillen maar indien je houdt van klassieke muziek, moet je Apple Music Classic fff proberen, zelfs mijn vrouw die niet houdt van Opera hoorde direct het verschil in weergavekwaliteit (trouwens het verschil is zo groot, dat dit verschil ook wordt waargenomen na het luisteren van andere muziek) €109,- per jaar. De app kun je absoluut niet vergelijken met die van Spotify die is perfect. Apple geeft de melding OFFLINE terwijl de vink en het icoon van wifi zichtbaar is OPLOSSING herstart de iPhone, deze klinkt echt als ’n high-end streamer, het zoeken naar tracks of albums zijn ook niet vlekkeloos. Ondanks de tekortkomingen van de app, heb ik mijn abonnement verlengd, als je geluisterd hebt deel je waarschijnlijk mijn mening. O ja vergeet niet, als de app onophoudelijk random stopt, een wifi/router aan te schaffen die een stabiel en ruisvrij wifi-signaal heeft. Sluit deze aan op het modem en schakel de wifi hier van uit. Natuurlijk Mesh is het beste, maar kost veel meer, maar de wifi/router klinkt niet minder. Gebruik CAT 6 kabel.
Dank je – ik heb nu ook een stukje over masters toegevoegd.
Dus ik moet Soundsource kopen voor 50 euro en 2 maal 60 euro voor die plugins 120 euro? Ammenooit niet. Ik heb een goeie draaitafel, maar hou ook van HR audio met een goeie DAC. Beste van 2 werelden.
Beste aartjan, er bestaat al jaren een HARDWARE en sinds wat minder jaren een SOFTWARE oplossing voor ‘HighEnd”geluid op een LowFi instalatie, dat is de BBE Aurel Exciter , amerikaans effect kastje dat je zo tussen bijna iedere stereo instalatie insluist ( tussen voorversterker of via tape in/uitgang) deze verbeterd het geluid van bijna iedere bron doormiddel van mulitband compressie ebn limiting en zowel in hoog en modden gebied maar juist ook in het laag.
Kan heel wat meer dan deze VST plugins en natuurlijk ook zonder je computer daarvoor hoeven te gebruiken.
Het effect ervan is zeer verslavend als je het eenmaal hebt gehoord, en werkt zogezegd dus op alle bronnen, zelfs kaal klinkende cdtjes.
Op youtube slingeren diverse zogenaamd “audiofiele”opnamen rond die ermee bewerkt zijn, al zal de maler daarvan dat nooit erkennen, liever zet hij er een foto van een 100,000 dollar kostende instalatie erbij.
dw plugin suite heet SONIC SWEET (ook VST)
en de hardware 19 inch kastjes BBE SONIC MAXIMIZER 882I
bij thoman in duitsland verkrijbaar
test deze eens uit tegen je huidige plugins, je zult versteld staan.
Ja dat is inderdaad ook zo, die dingen werden altijd geplugd als toverkastjes. Meestal hetzelfde als dat knopje in Apple Music, een mix van limiter / compressor / exciter. Ik bedoelde het meer om EXACT de vinyl-sound te benaderen. Maar het zit inderdaad wel dichtbij.
Als je zo’n plug-in gebruikt om te luisteren naar de muziek, dan negeer je eigenlijk al het harde werk dat die mastering engineers hebben gedaan. Die hebben dagenlang zitten tweaken in hun opnamestudio om alles perfect te krijgen. Dus eigenlijk is het alsof je hun werk gewoon in de prullenbak gooit door zo’n plugin te gebruiken.
Een RIAA correctie geeft altijd harmonische bijeffecten wat niks te maken heeft met goede geluidskwaliteit.
Ik zou zeggen koop een paar (flinke) kwaliteit luidsprekers en het zal zoveel beter klinken dan een plug-in.
Luister het verschil maar in al die voorbeelden… de mastering op CD gaat dus vaak echt niet goed.
Mee eens.
Een goed element en een goed klinkende DAC is alles wat je nodig hebt als je al een goede set hebt staan, zonder al die zogenaamde “tweaks” en optionele plugins. Laat muziek klinken zoals het bedoelt is.
Kwam er net achter dat Soundsource alleen op MacOs werkt. Reden te meer om het te laten waar het is. (het verkoop platform)